Ποιες ακτινοβολίες επιδρούν στον ανθρώπινο οργανισμό
θετικά ή αρνητικά;
Το ανθρώπινο κύτταρο βομβαρδίζεται καθημερινά από διαφόρων ειδών ακτινοβολίες,
όπως είναι:
- Ηλιακή ακτινοβολία
- Ιονίζουσα ακτινοβολία (ραδιενέργεια)
- Ηλεκτρομαγνητικά κύματα
- Ακτίνες LASER
- Κοσμική ακτινοβολία από το σύμπαν
Η ηλιακή ακτινοβολία έχει και καλές (συνθέτει βιταμίνες, αναζωογονεί τον οργανισμό, σκοτώνει τα μικρόβια) αλλά έχει και κακές δράσεις (καρκινογένεση, γήρανση δέρματος).
Η ιονίζουσα ακτινοβολία εφαρμόζεται πολύ στην ιατρική για διαγνωστικούς λόγους, αλλά μπορεί να κάνει και καρκινογένεση.
Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα εφαρμόζονται πολύ στο σπίτι (τηλεοράσεις, φούρνοι μικροκυμάτων, κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές), αλλά η μακροχρόνια χρήση κάνει κακό στα μάτια, στον εγκέφαλο, ενδεχόμενα προκαλεί και καρκινογένεση.
Οι ακτίνες LASER, επειδή είναι ενισχυμένο φως, δεν κάνουν κακό, αλλά, εάν χρησιμοποιηθούν από άπειρους, μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στα μάτια.
Ο ήλιος είναι πηγή της ζωής.
Έχει μικροβιοκτόνες ιδιότητες, μετατρέπει την προβιταμίνη D σε βιταμίνη D, δυναμώνει την όραση.
Η αλόγιστη χρήση και έκθεση στα «χάδια» του ήλιου μπορεί να επιφέρει βλάβες στο ανθρώπινο δέρμα.
Η ηλιακή ακτινοβολία αποτελείται από υπέρυθρες, ορατές και υπεριώδες ακτίνες.
Ανάλογα με το μήκος κύματος, οι υπεριώδεις ακτίνες διακρίνονται σε A και B (UVB, UVA).
Η ακτινοβολία UVA ευθύνεται για τον καρκίνο.
Έτσι, η αλόγιστη έκθεση των μικρών παιδιών στην υπεριώδη (uva) ακτινοβολία μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη διαφόρων τύπων καρκίνου δέρματος, όπως το μελάνωμα και το καρκίνωμα (βασικοκυτταρικό).
Η ηλιακή ακτινοβολία δρα αθροιστικά, για αυτό η συνεχής έκθεση στον ήλιο στην παιδική ηλικία θα έχει επιπτώσεις σε μεγαλύτερη ηλικία.
Τα τελευταία χρόνια, η επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας είναι πολύ μεγαλύτερη, λόγο ελλείψεως όζοντος στην ατμόσφαιρα.
Η ιονίζουσα ακτινοβολία έχει πλέον τεκμηριωθεί ως αίτιο της λευχαιμίας, από μελέτες που έχουν γίνει σε επιζήσαντες του ατομικού βομβαρδισμού στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
Οι καρκίνοι που αναπτύσσονται είναι λευχαιμίες, τα λεμφώματα, ο καρκίνος του θυρεοειδούς, ο καρκίνος του δέρματος, ο καρκίνος του μαστού, σαρκώματα μαλακών μορίων και οστών, όγκος εγκεφάλου, καρκίνος πνεύμονα.
Ο λανθάνων χρόνος που απαιτείται για την εκδήλωση της νεοπλασίας είναι διαφορετικός για κάθε είδος καρκίνου.
Έτσι, λευχαιμία μπορεί να εμφανιστεί μετά από 8 χρόνια ακτινοβόλησης, καρκίνος θυρεοειδούς μετά από 20 χρόνια, καρκίνος μαστού μετά από 22 χρόνια.
Από μελέτες σε παιδιά που επέζησαν του ατομικού βομβαρδισμού στην Ιαπωνία, η αιχμή της λευχαιμίας εμφανίστηκε 5 χρόνια μετά την έκθεση στην ακτινοβολία.
Μετά 15-20 χρόνια από την έκρηξη παρατηρήθηκε μεγάλη αύξηση του καρκίνου του θυρεοειδούς.
Σήμερα, πολλές γυναίκες που ήταν τότε παιδιά έχουν καρκίνο του μαστού.
Στις ακτινοδιαγνωστικές μεθόδους που εφαρμόζουν στα νοσοκομεία δεν έχει βρεθεί η ελάχιστη ιδανική δόση.
Σε μελέτη που έγινε, για να ελεγχθεί η σχέση δόσης ακτίνων X και εμφάνισης καρκίνου, βρέθηκε ότι η σχέση αυτή είναι γραμμική.
Έτσι, ο διπλασιασμός της δόσης διπλασιάζει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου, ενώ, αντίθετα, η ελάττωση της δόσης μειώνει τον κίνδυνο καρκινογένεσης.
Πολλοί ερευνητές αναφέρουν ότι η έκθεση του εμβρύου σε ακτινοβολία 1 rad σχετίζεται με αύξηση κατά 50% του κινδύνου ανάπτυξης λευχαιμίας και άλλων εμβρυικών καρκινωμάτων.
Σε αντίθεση, άλλες μελέτες σε επιζήσαντες από την ατομική βόμβα, έδειξαν ότι η ενδομήτρια έκθεση σε πολύ μεγαλύτερες δόσεις ακτινοβολίας δεν προκάλεσε καρκινογένεση.
Επομένως, οι χαμηλές δόσεις της διαγνωστικής ακτινογραφίας στην εμβρυϊκή ζωή μπορεί να προκαλέσει νεοπλασίες, σε αντίθεση με τις υψηλές δόσεις της ατομικής βόμβας, που σκοτώνουν τα κύτταρα.
Παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, η γενετική καταβολή επηρεάζουν την ανάπτυξη του καρκίνου από την ιονίζουσα ακτινοβολία.
Θα πρέπει η ακτινοβόληση των βρεφών και νεογνών για διαγνωστικούς σκοπούς να γίνεται με σύνεση και φειδώ.
Ιονίζουσα ακτινοβολία εκπέμπει και το περιβάλλον (κοσμική ακτινοβολία, σωμάτια-α, ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, που θεωρούνται καρκινογόνοι παράγοντες).
Το ραδόνιο εκπέμπει σωματίδια και βρίσκεται στο έδαφος, σε ορυχεία και σε σπίτια κατασκευασμένα από πέτρες.
Επιδημιολογικές έρευνες σε εργαζόμενους αλλά και σε παιδιά που κατοικούσαν κοντά σε περιοχές που υπήρχαν κοιτάσματα ουρανίου, έδειξαν υψηλές συχνότητες καρκίνου του πνεύμονα.
Στην Ελλάδα περιοχές που εκπέμπουν ραδιενέργεια από το έδαφος είναι η Καβάλα, η Θάσος, η Λέσβος.
Η μέση τιμή της ραδιενεργού δόσης, που προέρχεται από όλες τις φυσικές πήγες, είναι 2.500 msv.
Το 10% προέρχεται από κοσμική ακτινοβολία και το υπόλοιπο 90% από επίγειες πηγές (ραδόνιο, ακτίνες X, νερό, τροφή, χώμα, βράχια).
Ένα ποσοστό 13% των γήινων πηγών ακτινοβολίας οφείλεται σε ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως πυρηνικά ατυχήματα (Τσερνόμπιλ), ακτινοδιαγνωστικές μέθοδοι, τηλεόραση, αεροπορικά ταξίδια.
Η τηλεόραση εκτός από την ιονίζουσα ακτινοβολία (σωματίδια), εκπέμπει και ηλεκτρομαγνητικά κύματα, που δρουν αθροιστικά, όπως και άλλες ηλεκτρικές συσκευές (κομπιούτερ, φούρνοι μικροκυμάτων) και ηλεκτροφόρα καλώδια υψηλής τάσης.
Έχει μετρηθεί η ραδιενέργεια σε ύψος 40.000 πόδια και έχει βρεθεί 100 φορές μεγαλύτερη από ότι στο έδαφος (κοσμική ακτινοβολία).
Τα αεροπλάνα που πετούν σε μεγάλο ύψος, επομένως, δέχονται πολύ μεγαλύτερη ακτινοβολία από ότι τα αεροπλάνα που πετούν σε χαμηλό ύψος.
Επομένως, εγκυμονούσες γυναίκες επιβάτες ή μέλη πληρωμάτων αεροσκαφών, θεωρητικά κινδυνεύουν ως προς την ανάπτυξη καρκίνου στο αναπτυσσόμενο έμβρυο.
