Τραπεζούντα (Trabzon)
Η ιστορική πρωτεύουσα του Πόντου χτισμένη σε ανοιχτό όρμο στις νοτιοανατολικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας και στους βόρειους πρόποδες των Ποντιακών Άλπεων. Ιδρύθηκε το 756 π.Χ. ως εμπορικός σταθμός της Σινώπης και γνώρισε μεγάλη ακμή έως την κατάκτηση της απο τους Ρωμαίους. Η πόλη διατηρεί έως τις μέρες μας τον μεσαιωνικό χαρακτήρα της, αφού διατηρούνται μεγάλα τμήματα απο τα τείχη και το ανάκτορο των μεγάλων Κομνηνών. Διασώζονται, επίσης, αρκετές βυζαντινές εκκλησίες, οι οποίες έχουν μετατραπεί σε τζαμιά. Η εντυπωσιακή και καλά διατηρημένη εκκλησία της Αγίας Σοφίας (βασιλική με τρούλο με θαυμάσιες τοιχογραφίες του 13ου αιώνα) βρίσκεται σε ύψωμα στα δυτικά της πόλης και δεσπόζει στη θάλασσα. Από τα ωραιότερα μνημεία της αποτελεί το μαυσωλείο της Γκιουλμπαχάρ, συζύγου του σουλτάνου Βαγιαζίτ Β (1481-1512).
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης απο τους Φράγκους (1204) δημιουργήθηκε στον Πόντο το κράτος των Κομνηνών με κέντρο την πόλη, γνωστό και ως Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Όταν ο Δαυίδ Κομνηνός παρέδωσε στον Μωάμεθ Β΄ την Τραπεζούντα (1461), το τελευταίο έρεισμα του βυζαντινού Ελληνισμού κατέρρευσε και ο αριθμός των κατοίκων της άλλοτε ακμαίας πόλης περιοριστικέ στους 3,000.
Ο πληθυσμός επέστρεψε με βραδείς ρυθμούς στη διάρκεια της οθωμανικής περιόδου. Στα μέσα του 19ου αιώνα ήταν η μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη του Πόντου και ως έδρα Βιλαετιού διέθετε όλες τις σχετικές υπηρεσίες. Στην πόλη, σημαντικότατο κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου, διατηρούσαν προξενεία τα κυριότερα κράτη της Ευρώπης και υπήρχαν γραφεία όλων των ατμοπλοϊκών εταιρειών. Λειτουργούσαν δε τέσσερα αλληλοδιδακτικά σχολεία, δυο παρθεναγωγεία και ελληνική σχολή (Φροντιστήριον).
Ο 19ος αιώνας υπηρξε περίοδος εντυπωσιακής ανάπτυξης για την Τραπεζούντα στους τομείς της οικονομίας, της θρησκείας, της εκπαίδευσης και της κοινοτικής οργάνωσης. Στη συνοικία του Αγίου Γρηγορίου, μια απο τις εννέα της πόλης, βρισκόταν το περίφημο Φροντιστήριον της Τραπεζούντιος, το οποίο ίδρυσε το 1682 ο Σεβαστός Κυμινήτης. Υπήρξε ένα απο τα σημαντικότερα εκπαιδευτήρια του μικρασιατικού Ελληνισμού και σύμβολο της πνευματικής ακτινοβολίας της Τραπεζούντας. Η πόλη είχε θέατρο, τρεις κινηματογράφους και η ελληνική κοινότητα διέθετε πλήθος κοινωνικών οργανώσεων και συλλόγων. Στις αρχές του 20ου αιώνα ο πληθυσμός υπολογίζεται γύρω στους 50,000 (15,00 Έλληνες, 4,000 Αρμένιοι, 600 Ευρωπαίοι, κ.α. και οι υπόλοιποι Τούρκοι). Σύμφωνα με τον μητροπολίτη Χρύσανθο, στα 1913, η Τραπεζούντα είχε 6,720 οικογένειες, απο τις οποίες οι 3,500 ήταν τούρκικες και οι 2,500 ελληνικές. Ήταν έδρα της ομώνυμης μητρόπολης και είχε 10 ορθόδοξες εκκλησίες. Γύρω απο την πόλη υπήρχαν 25 προάστια και χωριά - θέρετρα κατοικούμενα, κυρίως, απο Έλληνες.
Στη διάρκεια του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου, το 1916, η πόλη καταλήφθηκε για δυο, σχεδόν, χρόνια απο τον ρώσικο στρατό.
