Οι αρχαιότερες οργανωμένες ανθρώπινες κοινωνίες καθώς και οι αρχαιότεροι πολιτισμοί παρουσιάστηκαν και αναπτύχθηκαν γύρω από τη Μεσόγειο θάλασσα και μάλιστα στο ανατολικό της τμήμα. Στις χώρες που πλαισιώνουν αυτή την περιοχή (Ελλάδα με τα νησιά, Μ. Ασία, Συρία, Φοινίκη, Παλαιστίνη, Μεσοποταμία, Αίγυπτο) οι ευνοϊκές φυσικές συνθήκες ήταν οι πιο κατάλληλες για την ανάπτυξη ανθρώπινων κοινωνιών.
Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στο νοτιότερο τμήμα της χερσονήσου του Αίμου από τις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. και σύντομα επεκτάθηκαν και στα δυτικά παράλια της Μ. Ασίας. Ο χώρος αυτός, ηπειρωτική Ελλάδα, νησιά του Αιγαίου και παράλια της Μ. Ασίας, ήταν ο χώρος του ελληνισμού, είχε κέντρο το Αιγαίο και αποτελούσε μια ενότητα όχι μόνο από γεωγραφική αλλά και από ιστορική άποψη.
Τα κύρια χαρακτηριστικά του αιγαιακού χώρου είναι τρία: η θάλασσα που περιβάλλει από παντού την ξηρά, το θερμό και ξερό κλίμα και το ορεινό, γενικά, έδαφος.
Το Αιγαίο σχηματίστηκε, όπως είναι γνωστό, από μια καταβύθιση. Αυτή η γεωλογική καταστροφή δημιούργησε ένα πλήθος ακτών μεγάλης ποικιλίας με κόλπους, λιμάνια, χερσονήσους, ακρωτήρια και ένα πλήθος από νησιά. Η έκταση αυτών των ακτών, σε σχέση με τις επιφάνειες που πλαισιώνουν, είναι τεράστια.
Σε μια χώρα που έχει τέτοια διαμόρφωση η θάλασσα βρίσκεται κυριολεκτικά παντού και ήταν φυσικό να επηρεάσει βαθύτατα τη ζωή των κατοίκων. Οι Έλληνες έγιναν γρήγορα ναυτικοί, σπρωγμένοι από την ανάγκη και από τη φτώχεια της χώρας τους αλλά και από τα εξαιρετικά πλεονεκτήματα που παρουσιάζει για τη ναυτιλία η Ανατολική Μεσόγειος και ιδιαίτερα το Αιγαίο. Η θάλασσα αυτή, που πλαισιώνει την Ελλάδα, δεν είναι ένα αχανές πέλαγος αλλά είναι κυριολεκτικά σπαρμένη με απειράριθμα νησιά. Από την ηπερωτική Ελλάδα στη Μ. Ασία ή στην Κρήτη και αντίστροφα ο ναυτικός δε χάνει ποτέ τη θέα της γης και παντού υπάρχουν καταφύγια προφυλαγμένα από τους ανέμους. Με καλό καιρό ένα ιστιοφόρο μπορούσε να ταξιδέψει σ' αυτές τις θάλασσες αγκυροβολώντας κάθε βράδυ στα φιλόξενα λιμάνια των νησιών.
Το κλίμα της Ελλάδας, που δε φαίνεται να έχει μεταβληθεί σημαντικά από την αρχαιότητα ως σήμερα, χαρακτηρίζεται γενικά ως ήπιο, θερμό και ξηρό. Ωστόσο παρουσιάζει διαφορές ανάλογα με τη φυσική διαμόρφωση κάθε περιοχής και με την απόστασή της από τη θάλασσα και, φυσικά, ποικίλλει στις διάφορες εποχές του έτους.
Το κλίμα αυτό, με την ποικιλία του και τις εναλλαγές της θερμοκρασίας, ευνοεί τις δραστηριότητες των ανθρώπων. Ακόμη, η ηπιότητά του επιτρέπει τη ζωή στο ύπαιθρο, κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου. Αυτό ήταν και ένας λόγος που οι Έλληνες έδωσαν λίγη σημασία στις ιδιωτικές κατοικίες. Η ζωή στο δρόμο και την αγορά ανέπτυξε ένα αίσθημα ισότητας, που στάθηκε η βάση της πολιτικής ισότητας, αυτής που χαρακτήριζε τα περισσότερα πολιτεύματα στην αρχαία Ελλάδα.
Ένα κύριο χαρακτηριστικό του ελληνικού χώρου είναι τα βουνά που αντιπροσωπεύουν περίπου το 80% του εδάφους. Συνέπεια αυτού του γεγονότος είναι ο μεγάλος κατακερματισμός του χώρου που δυσκόλεψε κατά την αρχαιότητα την επικοινωνία από την ξηρά, ευνόησε τον τοπικισμό και συνέβαλε στη δημιουργία της πόλης-κράτους, βασικής μονάδας της πολιτικής ζωής. Ο πολιτικός κατακερματισμός ήταν μια διαρκής και μόνιμη αδυναμία στην αρχαία Ελλάδα, με εξαίρεση την περίοδο που ο Φίλιππος Β' και ο Μ. Αλέξανδρος πραγματοποίησαν την, έστω και προσωρινή, ένωση των Ελλήνων. Ωστόσο είχε και κάποια πλεονεκτήματα: μέσα στις πόλεις-κράτη το άτομο μπόρεσε να αναπτυχθεί πολιτικά και πολιτιστικά, ο πολίτης αισθανόταν ίσος απέναντι στο νόμο και το κράτος και συμμετείχε άμεσα στα κοινά.
Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στο νοτιότερο τμήμα της χερσονήσου του Αίμου από τις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. και σύντομα επεκτάθηκαν και στα δυτικά παράλια της Μ. Ασίας. Ο χώρος αυτός, ηπειρωτική Ελλάδα, νησιά του Αιγαίου και παράλια της Μ. Ασίας, ήταν ο χώρος του ελληνισμού, είχε κέντρο το Αιγαίο και αποτελούσε μια ενότητα όχι μόνο από γεωγραφική αλλά και από ιστορική άποψη.
Τα κύρια χαρακτηριστικά του αιγαιακού χώρου είναι τρία: η θάλασσα που περιβάλλει από παντού την ξηρά, το θερμό και ξερό κλίμα και το ορεινό, γενικά, έδαφος.
Το Αιγαίο σχηματίστηκε, όπως είναι γνωστό, από μια καταβύθιση. Αυτή η γεωλογική καταστροφή δημιούργησε ένα πλήθος ακτών μεγάλης ποικιλίας με κόλπους, λιμάνια, χερσονήσους, ακρωτήρια και ένα πλήθος από νησιά. Η έκταση αυτών των ακτών, σε σχέση με τις επιφάνειες που πλαισιώνουν, είναι τεράστια.
Σε μια χώρα που έχει τέτοια διαμόρφωση η θάλασσα βρίσκεται κυριολεκτικά παντού και ήταν φυσικό να επηρεάσει βαθύτατα τη ζωή των κατοίκων. Οι Έλληνες έγιναν γρήγορα ναυτικοί, σπρωγμένοι από την ανάγκη και από τη φτώχεια της χώρας τους αλλά και από τα εξαιρετικά πλεονεκτήματα που παρουσιάζει για τη ναυτιλία η Ανατολική Μεσόγειος και ιδιαίτερα το Αιγαίο. Η θάλασσα αυτή, που πλαισιώνει την Ελλάδα, δεν είναι ένα αχανές πέλαγος αλλά είναι κυριολεκτικά σπαρμένη με απειράριθμα νησιά. Από την ηπερωτική Ελλάδα στη Μ. Ασία ή στην Κρήτη και αντίστροφα ο ναυτικός δε χάνει ποτέ τη θέα της γης και παντού υπάρχουν καταφύγια προφυλαγμένα από τους ανέμους. Με καλό καιρό ένα ιστιοφόρο μπορούσε να ταξιδέψει σ' αυτές τις θάλασσες αγκυροβολώντας κάθε βράδυ στα φιλόξενα λιμάνια των νησιών.
Το κλίμα της Ελλάδας, που δε φαίνεται να έχει μεταβληθεί σημαντικά από την αρχαιότητα ως σήμερα, χαρακτηρίζεται γενικά ως ήπιο, θερμό και ξηρό. Ωστόσο παρουσιάζει διαφορές ανάλογα με τη φυσική διαμόρφωση κάθε περιοχής και με την απόστασή της από τη θάλασσα και, φυσικά, ποικίλλει στις διάφορες εποχές του έτους.
Το κλίμα αυτό, με την ποικιλία του και τις εναλλαγές της θερμοκρασίας, ευνοεί τις δραστηριότητες των ανθρώπων. Ακόμη, η ηπιότητά του επιτρέπει τη ζωή στο ύπαιθρο, κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου. Αυτό ήταν και ένας λόγος που οι Έλληνες έδωσαν λίγη σημασία στις ιδιωτικές κατοικίες. Η ζωή στο δρόμο και την αγορά ανέπτυξε ένα αίσθημα ισότητας, που στάθηκε η βάση της πολιτικής ισότητας, αυτής που χαρακτήριζε τα περισσότερα πολιτεύματα στην αρχαία Ελλάδα.
Ένα κύριο χαρακτηριστικό του ελληνικού χώρου είναι τα βουνά που αντιπροσωπεύουν περίπου το 80% του εδάφους. Συνέπεια αυτού του γεγονότος είναι ο μεγάλος κατακερματισμός του χώρου που δυσκόλεψε κατά την αρχαιότητα την επικοινωνία από την ξηρά, ευνόησε τον τοπικισμό και συνέβαλε στη δημιουργία της πόλης-κράτους, βασικής μονάδας της πολιτικής ζωής. Ο πολιτικός κατακερματισμός ήταν μια διαρκής και μόνιμη αδυναμία στην αρχαία Ελλάδα, με εξαίρεση την περίοδο που ο Φίλιππος Β' και ο Μ. Αλέξανδρος πραγματοποίησαν την, έστω και προσωρινή, ένωση των Ελλήνων. Ωστόσο είχε και κάποια πλεονεκτήματα: μέσα στις πόλεις-κράτη το άτομο μπόρεσε να αναπτυχθεί πολιτικά και πολιτιστικά, ο πολίτης αισθανόταν ίσος απέναντι στο νόμο και το κράτος και συμμετείχε άμεσα στα κοινά.
